PRAVOSLAVNI HRAMOVI
HRAM SVETOG SAVE
Adresa hrama je Krušedolska ulica br. 2 a,
mada hram izlazi i na Katanićevu ulicu, Ulicu Bore Stankovića i Skerlićevu
ulicu, a svojim glavnim ulazom je otvoren prema Vračarskom platou.
|
Hram Svetog Save
|
Izgradnja
hrama je trajala dugo (i još uvek traje), kao da živimo u nemanjićkom periodu.
Sve je počelo davne 1895., na tristotu godišnjicu od spaljivanja
moštiju Svetog Save. Naime, te godine je osnovano udruženje neobično dugačkog
imena koje se zvalo Društvo za podizanje Hrama svetog Save na Vračaru.
Cilj društva je bio da se na ovom mestu podigne velelepni hram posvećen našem
prvom arhiepiskopu. Prvo je već izgrađena mala crkvica morala da bude pomerena,
kako bi hram bio podignut na autentičnom mestu. Zatim je 1905. godine raspisan
javni konkurs za izradu projekta. Na konkurs je prispelo 5 radova, ali su svi
bili odbačeni kao nedovoljno dobri.
I kao što to obično biva na brdovitom Balkanu i još brdovitijem
Vračaru, u iščekivanju valjanog projekta izbijali su jedan za drugim ratovi.
Prvo je izbio Prvi balkanski, pa Drugi balkanski, a na kraju i Prvi svetski
rat. Tako, dok je Srbija triput ratovala, Društvo je prestalo sa radom.
1919. stvorena je nova država i obnovljeno staro Društvo. Novi konkurs
je raspisan 1926. a stigla su 22 projekta. Na konkursu nisu dodeljene prva i
treća nagrada, već samo druga, što i najrazumnijem čoveku izgleda pomalo
nerazumno. Doprvoplasirani projekat, odnosno prvoplasirani (jer prvi nije ni
postojao) je bilo rešenje arhitekte Bogdana Nestorovića. Tako je odbor za
izgradnju hrama odredio za izvršioce ovog posla arhitektu Nestorovića kao i
arhitektu Aleksandra Deroka, uz pomoć inženjera Vojislava Zađine.
15. septembra 1935. je konačno počela izgradnja hrama. Srpski patrijarh
Varnava Rosić je toga dana svečano izvršio osvećenje temelja. Kada je njegov
naslednik patrijarh Gavrilo Dožić 10. maja 1939. ponovo svečano izvršio
osvećenje temelja i u oltaru budućeg hrama uz kamen temeljac položio povelju,
činilo se da je sve u najboljem redu. Radovi su već bili u zamahu i sve je
navodilo na to da će hram u dogledno vreme biti završen.
Ali, ne lezi vraže. U Srbiji je, kao uostalom i u čitavoj Evropi, izbio
rat, pa su radovi opet prekinuti. Srbija je okupirana od strane nemačke vojne
sile. Nemci nisu ni razmišljali o hramu (što je potpuno normalno) te su jedno
vreme ovaj plato koristili i kao parkiralište za vozila Vermahta.
Nakon četiri godine je došla sloboda. Ili se to samo tako zvalo. Nova
vlast koja je upala na Vračar uz pomoć bratske Crvene Armije, nije baš mnogo
marila ni za istoriju ni za tradiciju, pa ni za veru. U stvari, za veru nije
marila uopšte, jer su na krilima komunizma u zemlju doneli i ateizam.
Tek 1958. na zalaganje patrijarha Germana dolazi do obnavljanja ideje o
izradi hrama. Mučeni patrijarh je onda krenuo da piše molbe aktuelnim vlastima
da se radovi nastave. Od prve do poslednje molbe, a bilo ih je odbijenih ukupno
88, je prošlo punih 36 godina. Teško da se ovoliki period može pripisati samo
neažurnosti socijalističke administracije.
Dozvola za izgradnju je dobijena 1984. godine i odmah se pristupilo
poslu. Prvo je arhitekta Branko Pešić prepravio prvobitan projekat, da bi što
bolje iskoristio materijale koji su se u međuvramenu pojavili u građevinskoj
industriji, a onda je 30. aprila 1985. patrijarh German, sa svim srpskim
arhijerejima, ponovo posvetio hram. 12. maja 1985. patrijarh i brojno
sveštenstvo, uz prisustvo 12 000 vernika unutar obeleženih zidova hrama i 80
000 koji su se tiskali ispred, je služio svečanu Liturgiju.
12. avgusta iste godine je konačno počela izgradnja.
Radovi su uhvatili zamah, a 26. juna 1989. je podignuta kupola od 4000
tona, što je bio jedan veliki građevinski izazov.
2001. je na inicijativu predsednika vlade dr Zorana Đinđića i uz
blagoslov srpskog patrijarha Pavla, a pod pokroviteljstvom prestolonaslednika
Aleksandra II Karađorđevića, formiran konzorcijum za izgradnju hrama. Na taj
način je obnovljeno društvo za podizanje hrama, a od 2002. godine mu je vraćen
i stari dugački naziv Društvo za podizanje hrama Svetog Save na Vračaru.
Gradnja spoljnog dela je završena 2004, a enterijer se još uvek radi.
Sam hram je inače građen u srpsko-vizantijskom stilu, koji je
najzastupljeniji u srpskoj sakralnoj arhitekturi. Visina kupole je 70 metara, a
na njemu se nalazi pozlaćeni krst dužine 12 metara, što hramu daje ukupnu
visinu od 82 metra. Ovaj krst je kasnije stavljen i na grb Vračara.
Hram ima 4 zvonika visine 44 metra. Ovakve dimenzije ga čine vidljivim
sa svih prilaza Beogradu.
Površina mu je 3 500 m2,
uz još 1 500 m2 na tri galerije na prvom nivou. U pravcu istok
- zapad se proteže 91 m, a u pravcu - sever jug 81 m. Na kuplama ima ukupno 18
krstova u tri veličine. U zvonicima se nalazi 49 zvona.
U hram može da stane 10 000 vernika, a u zapadnu horsku galeriju 800
horista. Ispod poda je izgrađena riznica i kripta Svetog Save. Tu je i grobna
crkva svetog kneza Lazara. Ovaj deo ima ukupnu površinu od 1 800 m2.
Hram je obložen mermerom i granitom, a unutrašnjost će mu biti
ispunjena freskama rađenim u tehnici mozaika. U glavnoj kupoli će biti
predstavljen Hrist Pantokrator.
Pored hrama se nalazi i zgrada parohije građena od istog materijala kao
i hram.
CRKVA SVETE
TROJICE
Crkva Svete Trojice se nalazi na samoj
granici Vračara u Ulici gospodara Vučića 89.
Crkva je osvećena 1935. godine i posvećena Svetoj Trojici. Ikonostas je rađen
u Rezbarskoj školi u Ohridu, po nacrtu ruskih umetnika iz Pariza Bilibina i
Katkova, a osveštao ga je 1959. godine Patrijarh Srpski German.
|
Crkva |
U crkvi se odnedavno nalazi i iverska ikona Presvete bogorodice doneta
sa Svete gore iz manastira Iviron.
CRKVA SVETOG SAVE
Nalazi se u Krušedolskoj ulici u broju 20.
Mala crkva Svetog Save na
Vračaru je podignuta za svega 57 dana 1935. godine, na imanju Škota Mekenzija,
poznatog po nazivu Englezovac. Makenzi je jedan deo svog imanja poklonio
opštini, te je na tom mestu nikla i ova naša prelepa crkvica.
Kao i mnoge građevine
Srpske pravoslavne crkve, još od perioda srednjeg veka do danas, građena je u
srpsko-vizantijskom stilu. Projekat je uradio arhitekta Viktor Viktorovič
Lukovski. Crkva je oslikana kopijama fresaka srpskih srednjovekovnih manastira,
koje su radili Rus Najdorf i zoografi Obrascov i Diki.
Ova crkvica neobične
lepote danas predstavlja čuvara Hrama Svetog Save, koji je od nje udaljen svega
pedesetak metara i pod zaštitom je Zavoda za zaštitu spomenika kao objekat sakralne arhitekture. U crkvi su pohranjeni i zemni ostaci našeg plemenitog vladike Varnave
Rosića.
|
Crkva Svetog Save - čuvar hrama
|